buyuk-osmanli-devleti

Osmanlı İmparatorluğunda Devlet Makamları Ve Memuriyetleri...

A.  Hukukun En Yüksek Makamı:

1. Şeyhülİslâm'dır 

Şeyhülislâmin doğrudan emri altında görev yapan memurlar:

a. Şeyhülislâm kâhyası  yâni, siyasî ve iktisâdı bütün işlerde Şeyhülislâm vekili;

b. Telhisci, yâni, mühürdar ve Şeyhülislâm'ın Bâb-ı Âlî (hükümet) katındaki işlerinin takibe isi;

c. Mektubcu, yâni, Şeyhülislâm'ın dâire müdürü;

d. Fetvâ-emînİ; yâni fetvaların yakıldığı dâirenin müdürü

B. Birinci Derecede Hukuk Makamları:

1. II. Başkanlar (Sudur)

2. Sadr'İ Rum, yâni, Rumeli büyük,- kadısı 

3. Sadri Anadolu, yâni, Anadolu büyük-kadısı. Her ikisinin emrin­de yetkileriyle ilgili işleri idare eden altı görevli bulunmaktadır:

a. Tez­kereci, yâni, dilekçeler kabul eden yüksek derecede (emîn) görevli;

b. Ruznâmeci,  günlük işlerin kayıdcısı; c. Matlabcı, yâni, kadıların yer­lerinin belirleyicisi; 

d. Tatbikcİ,     bütün kadıların mühürlerinin muhafızı ve bunların aslına uygun olup olmadıklarının kontrolcüsü;

e. Mektupcu,    yâni, kadılarla yazışmaları yürütmekle görevli    katip f.Kâhya, muhasebeyle görevli vekil.

III. İstanbul Kadıları

4.  İstanbul   kadısı, yâni, İstanbul Efendisi   diye de adlandırılan payitahttaki kadı; doğrudan emrinde bulunan görevliler: a. Unkapanı naibi, yâni, kadının un depolarını gözetmekle görevli vekili;

b. Yağka-panı naibi, yâni, kadının zeytinyağı ve sâde yağ depolarını gözetmekle görevli vekili;

c. Ayak naibi, yâni, pazarda dolaşarak tartı ve ölçüleri, fi­yatları gözetmekle görevli vekili.

IV. Haremeyn mollaları, yâni, iki kutsal şehrin mollaları.

5.  Mekke molla-kadısı;

6. Medine molla-kadısı

V.  Bilâd'ı erbaa kadı-mollaları,   yâni, İmparatorluğun ayrıcalıklı dört şehrinin kadı-mollaları.

7. Edirne kadısı;

8. Bursa kadısı;

9. Kahire molla-kadısı;

10. Şam molla-kadısı.

VI.  Mahreç mollaları,   yâni, daha yüksek hukuk makamlarına aday mollalar.

11. Galata molla-kadısı;

12. Üsküdar kadısı;

13. Eyûb kadısı (İs­tanbul'un üç semti);

14. Kudüs kadısı;

15. İzmir kadısı;

16. Halep kadı­sı;

17. Yenişehir (Larissa) kadısı;

18. Selanik kadısı;

19. Nakib'ul -errâf (asillerin seçilmişi) veya Peygamber sülâlesinden gelen emirlerin reisi;

20. Sultan hocası, yâni Sultan'ın ve şehzadelerin öğretmeni;

21. He-kim-başı, yâni, Sultan'ın ve sarayın hekimi;

22. Müneccim-başı, yâni, sarayın gökbilgini;

23. İmam'ı sultan-1 evvel, yâni saray camisi birin­ci imamı;

24. İmam'ı sultan-i sâni, yâni, sarayın ikinci imamı.

C. İkinci Sıradaki Hukuk Makamları

(Menasib-i devriyeler)

25. Maraş molla - kadısı;

26. Bağdad molla - kadısı;

27. Bosna -saray molla - kadısı;

28. Sofya molla - kadısı;

29. Belgrad molla - kadı­sı;

30. Ayntab molla - kadısı;

31. Kütahya molla - kadısı;

32. Konya molla - kadısı; 

33. Filibe molla - kadısı;

34. Diyarbekir molla – kadısı

D. Üçüncü Sıradaki Hukuk Makamları

(Müfettiş ve sorguya çekiciler)

35. Şeyhülislâm müfettişi, yâni, Şeyhülislâm'ın doğrudan emrinde bulunduran vakıf müfettişi;

36. Sadrıâzam müfettişi, yâni veziria-zam'ın doğrudan emrinde bulunan vakıf müfettişi;

37. Harameyn mü­fettişi, yâni, iki kutsal şehrin vakıflar müfettişi (Mekke ve Medine), Kızlarağası özel nezâretinde; bunların üçüne de müftü denmekle bera­ber son zamanlarda unvanları müfettişti;

38. MufetÜş-i Edirne, yani Edime vakıfları müfettişi;

39. Müfettişi Bursa, yâni, Bursa vakıfları müfettişi

E. Dördüncü Sıradaki Hukuk Makamları

Kadılar üç sınıf oluştururlar

a. Rumeli Kadıları;

b. Anadolu Kadıları;

c. Mısır Kadıları. Birinci derecedeki bu üç sınıftan ilk ikisi dokuz, üçün­cüsü altı sınıfa ayrılır ki, şöyledir:

a. Rumeli Kadıları:

1. Sİtte-İ Rumeli, yâni, Rumeli'nin altıları;

2. Ulalar, yâni, birinci sı­nıf kadılar;

3. Karib-İ ûlalar, yâni, onların hemen arkasından gelen­ler;

4. Saniyeler, yâni, ikinci sınıf kadılar;

5. Sâliseler, yâni, üçüncü sınıf kadılar;

6. İnebahtıhlar, yâni, Lepanto (şehir adı)'blar sınıfı kadı­lar;

7. Eğrililer (şehir adından geliyor) kadıları;

8. Çeleblpazarklar, yâni Çelebipazan sınıfı kadılar;

9. Çanadlılar, yani, Çanad sınıfı kadı­lar.

b. Anadolu Kadıları:

1. Sİtte-i Anadolu (Anadolu altıları);

2. Musallis, yâni, derece olarak ilkleri takibedenler;

3. Saniyeler, yâni, ikinci sınıf kadılar;

4. Sâliseler, üçüncü sınıf kadılar;

5. Rabieler, dördüncü sınıf kadılar;

6. Hamiseler, beşinci sınıf kadılar;

7. Sâdisler, yâni, altıncı sınıf kadılar;

8. Sâbiseler. yani, yedinci sınıf kadılar;

9. Şömineler, yâni, sekizinci sınıf kadılar;

10. Tâsİyaeler, yâni, dokuzuncu sınıf kadılar.

c. Mısır Kadıları:

1. Sitte-İ Mısır, yâni, Mısır altıları;

2. Musalİsler, evvelkilerden sonra gelenler (derece bakımından), ikinci sınıf;

3. Sâliseler, üçüncü sınıfdaki kadılar;

4. Rabiseler, dördüncü sınıf kadılar;

5. Hamseİsler, yâni, beşinci sınıf kadılar;

6. Sâdisler, altıncı sınıf kadılar.

 KAYNAK

Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi